E-Dershane: 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

1. Ünite :Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

A) Olaylar Çok Boyutludur

Olayların çok fazla boyutu vardır. Bir olayın birden fazla sonucu, etkeni olabilir bu etkenler farklı kişileri farklı yönlerde etkileyebilirler.Buna bir örnek verecek olursak :

Olay :Bir bölgedeki trafik levhaları vatandaşlar tarafından gece yarısı söküldü.

Nedenler(Varsayılan):

1-Eskidikleri için sökmüş olabilirler.

2-Sorumsuz ve duyarsız oldukları için sökmüş olabilirler.

3-Eskiyen levhaları geri dönüşüme kazandırmak için sökmüş olabilirler.

4-Levhaları evsizlere ve kimselere yardım için sökmüş olabilirler.

5-Levhaları piknikte sac yapmak için sökmüş olabilirler.

Asıl Neden:Levhaları piknikte sac yapmak için sökmüşlerdir.

Sonuçlar:

1-Trafik kazaları olur. 4-Suçsuz yere ceza alan sürücüler olur

2-Levhaları sökenler ceza alır 5-Devlet levhaları yeniden takmak zorunda kalır.

3-Sürücüler yollarını bulamaz 6-Vatandaş fazla vergi verir.

Kimler Etkilenir:

1-Sürücüler ve yakınları 3-Devlet

2-Levhaları sökenler ve yakınları 4-Vatandaşlar

Olay: Ortaya çıkan, oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek özellikte olan her türlü iş veya hadiseye denir. Örn. çocukların parkta oynaması, insanların alışveriş yapması, iki kişinin birbiriyle tartışması, trafik kazasının yaşanması, çevre kirliliğinin ortaya çıkması vs.

Karşılaştığımız olayların yalnızca bir nedeni yoktur, birden fazla nedeni olabilir.

Kavram: Basit bir fikri veya gerçeği, bir gurup veya bir sınıf şeyi soyutlayarak ifade eden terim, kelime (Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımıdır).Kavram Testi: Eğer bir sözcük;genel ve soyutsa,bir veya iki sözcükle ifade ediliyorsa,evrenselse,bir zamana bağlı değilse,ortak özelliklere sahip farklı özellikleri temsil ediyorsa kavramdır.Örn. nüfus, enerji, değer, kültür, değişim, demokrasi, aile, güç, çevre, bağımsızlık vs.

Genelleme: Kavramlar arasındaki ilişkiyi açıklayan bir kuram veya cümle, genellikle çok geniş alan kapsayan bazı ilkeleri içeren ifade. Örn. Gelişmiş ülkelerde ortalama insan ömrü, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden daha uzundur.

Olgu(Nesnel-Objektif): Kolayca anlaşılabilen, tam olarak bilinen, objektif olarak kanıtlanabilen ve bilimsel verilere (bilgilere) dayandırılabilen somut şeyler, olay ve düşünceler. Örn.Atatürk, TC’nin ilk cumhurbaşkanıdır.Türkiye’nin en büyük gölü Van Gölü’dür.

Görüş(Öznel-Subjektif): Kişiden kişiye değişen ve insanların bireysel düşüncelerini yansıtan bilgiye denir. Örn.Sinema tiyatrodan daha eğlencelidir.En kolay ders matematik dersidir.

B) Bilimsel Araştırma

Bilimsel Araştırma Basamakları

1-Konunun tespiti

2-Konunun sınıflandırılması

3-Kaynakların incelenmesi :

İnternet/Kitaplık/Canlı Kaynak/Kütüphane

Kütüphanedeki kataloglar yazarların adına ve kitabın adına göre alfabetik sırada sıralanmış bulunmaktadır. Buradan aradığınız kitabı bulup bilgi kartındaki bazı bilgileri yanınızdaki boş bir kağıda geçirip kitapların bulunduğu bölüme geçin. Oradaki görevliye elinizdeki kağıdı verin ve görevlinin kitabı size getirmesini bekleyin. İyi okumalar..

4-İlgili konunun tespiti (Konuyla ilgili alt başlıklar oluşturma)

5-Kullanılacak bilgilerin sınıflandırılması (Dipnot yazımı)

6-Konunun yazımı

7-Kaynakça yazımı

C) Hak ve Özgürlükler

Hak: İnsanların herhangi bir iş yapma yetkisine hak denir.

Özgürlük: İnsanların başkalarına zarar vermeden her istediğini yapabilmesidir.

Hak ve Özgürlüklerin Genel Özellikleri

1-Doğumla başlar, ölümle biter.

2-Evrenseldir (Dünyanın her yerinde geçerlidir)

3-Dokunulamaz, vazgeçilemez, devredilemezler.

4-Yaşama hakkımız dışındaki haklarımız savaş, sıkı yönetim, olağan üstü hal,salgın hastalık, suçun önlenmesi, kamu yararı gibi nedenlerle sınırlandırılabilir.

5-Başkalarının hak ve özgürlüğünün başladığı yerde bizim hak ve özgürlüğümüz biter.

6-Demokratik devletler anayasalarında hak ve özgürlüklere yer vermelidir.
Anayasamızda yer alan hak ve özgürlüklerden bazıları :
1-Çalışma hakkı
2-Sağlık hakkı
3-Seyahat ve yerleşme hakkı
4-Eğitim hakkı
5-Konut dokunulmazlığı
6-Dilekçe hakkı
7-Tüketici hakkı
8-Basın özgürlüğü
9-Dernek kurma hakkı
10-Kişi dokunulmazlığı
11-Ailenin korunması
12-Yaşama hakkı
13-Siyasi parti kurma hakkı
14-Haberleşme özgürlüğü
15-Bilgi edinme hakkı vb.

Dilekçe Hakkı
Anayasamızın 74. maddesinde yer alır. Haklarımızı aramamızı sağlayan haktır. Bu hak sayesinde istek ve şikayetlerimizi ilgili kurumlara bildiririz.
Not :Eğer kendi mevkimizden düşük bir mevkiye dilekçe yazıyorsak rica ederim, kendimizden yüksek bir mevkiye yazıyorsak arz ederim, kendi mevkimizle aynı bir mevkiye yazıyorsak arz ve rica ederim kalıplarıyla dilekçeyi sonlandırırız.
Bir dilekçe örneği :
Bilgi Edinme Hakkı
2003 yılında çıkarılan kanunla devlet kendi kurumlarından bazı konular dışında her türlü bilgi veya belgeyi isteme hakkını vatandaşa vermiştir.
Tüketici Hakları
Anayasamızın 172. maddesinde yer alan 4077 sayılı kanun ''Tüketici Hakları Kanunu''dur. Bu haklar ihlal edildiğinde :
1- Tüketici Mahkemesi'ne
2- Tüketici Hakları Derneği'ne
3- İl ve ilçelerdeki Tüketici Sorunları Hakem Heyeti'ne
4- Reklam Kurulu'na
5- Belediye'ye başvurabiliriz.

D) Ne İçin Sosyal Bilgiler Öğreniyorum ?

Sosyal Bilgileri iyi bir şekilde öğrenmenin yararları arasında şunları gösterebiliriz;

 Türkiye Cumhuriyeti’nin iyi bir vatandaşı olmamızı sağlar.

 Toplumu oluşturan insanların etkin (çalışan) ve üretken bir vatandaş olmasını sağlar.

 Vatanımızı ve milletimizi sevmemizi gerektirecek nedenleri ortaya koyar.

 Tarihi ve kültürel değerlerimizi korumamızda önemli bir rol oynar.

 Geçmişimizi öğrenmemizi ve geçmişimize sahip çıkmamızı sağlar.

 Çevremizde olan olaylara karşı duyarlılık kazanmamızı sağlar.

 Daha sosyal ve etkin bir vatandaş olmamızı sağlar.

 Yakın çevresinin ekonomik değerlerini ve ulusal kaynakları tanır.

 Çevresinin ve yurdunun yönetim örgütlerini bilir.

 Ulusuna, bayrağına, askerine, ordusuna ve insanlığa sevgi, saygı duygularını geliştirir.

 Ailesine, ulusuna, vatanına, Atatürk devrim ve ilkelerine bağlı, özverili, iyi vatandaş olarak yetişir.

 Toplumdaki bireylerle sosyal ilişkiler kurar.

 Hem ülkemizi hem de dünyayı tanımamı¬zı sağlar.

 Demokratik yaşam kurallarını öğretir.

 Beraber yaşama, sorumluluk alma, yar¬dımlaşma ve karar verme duygularını geliştirir.

 İnsanların, birbirlerine karşı olan hak ve sorumluluklarını kavramalarını sağlar.

 Bilimin ve tekniğin gelişmesinin insan ha¬yatı üzerindeki etkilerini öğretir.

Sosyal Bilimler'in Dalları

Dil, Tarih, Coğrafya, Arkeoloji, Sosyoloji, Psikiloji, Felsefe, Antropoloji, Hukuk, Nümizmatik, Heroldik, Etnografya ve Epigrofi bunlardan bazılarıdır.

E) Atatürk'ün Sosyal Bilimlere Verdiği Önem

İnsana ve topluma büyük önem veren Atatürk, Sosyal Bilimlere de büyük önem vermiştir. Bu alanda yaptığı çalışmalar şunlardır :

Türk Tarih Kurumu'nu kurdu (15 Nisan 1931)
Türk Dil Kurumu'nu kurdu (12 Temmuz 1932)
Ankara'da Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi'ni kurdu

Kazı alanlarını gezdi, burada çalışan arkeolokları denetledi

Antroploji dergisi yayınlattı

Avrupa ve Amerika'ya Sosyal Bilimler dalında eğitim görmesi için öğrenci gönderdi

İçerinde tarihçi ve arkeolokların bulunduğu Almanya'dan kaçan bilim adamlarını Türkiye'ye kabul etti. Bu kişiler İstanbul Üniversitesi'nin kurulmasında rol oynadı.

2. Ünite :Yeryüzünde Yaşam

A) Haritaları Anlamak

Harita :Dünya'nın tamamının veya bir kısmının kuş bakışı görüntüsünün bir ölçek dahilinde küçültülerek düzleme çizilmiş halidir. Harita olması için :

Kuş bakışı görüntü olması
Bir ölçek dahilinde küçültülerek çizilmesi
Düzleme çizilmesi özelliklerinin hepsini bulundurması gerekir.

Haritalar kendi aralarında ikiye ayrılır :

Genel Haritalar Özel Haritalar

Fiziki Harita Deprem Haritası
Siyasi Harita Kuşaklar Haritası

Metoroloji Haritası vb.

Lejant :Haritaların sağında bulunan ve haritalardaki işaretleri, yüksekliği, vb. anlamamızı sağlayan bilgi kutusu.

Ölçek :Haritalardaki küçültme oranıdır.

Ölçeklerin Gösterimi

1- Kesir Ölçek :

Kesir ölçeğin pay kısmı her zaman 1'dir. Payda kısmı ise haritadaki 1cm'nin uzunluğunu gösterir. Yandaki kesir ölçeğin okunuşları şöyledir :
-Bu haritadaki 1cm gerçekte 2.000.000 cm'dir.
-Bu harita 2.000.000 kez küçültülmüştür.

2- Çizgi (Çizik) Ölçek :
Kesir ölçekte 0'ın sağındaki sayı haritadaki 1cm'nin kaç km olduğunu gösterir.Yandaki çizgi ölçeğin okunuşları şöyledir :
-Bu haritadaki 1cm gerçekte 2km'dir.
Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi
Çizgi ölçekteki 0'ın yanındaki sayıyı 1000 ile çarpıyoruz ve payı 1 alarak kesrimizi oluşturuyoruz.
Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi
Kesir ölçeğin paydasındaki sayıyı 1000'e bölerek çıkan sayıyı 0'ın yanına, bu sayının katlarını da sayının sağına yazarız.

Ölçeğine Göre Haritaları Karşılaştırma
Küçük Ölçek (1/500.000)

Ayrıntı azdır
Küçültme oranı fazladır
Paydasındaki sayı büyüktür
Kağıtta daha az yer kaplar
Büyük alanları çizmek için uygundur
Hata oranı daha fazladır

Büyük Ölçek (1/400.000)

Ayrıntı fazladır
Küçültme oranı azdır
Paydasındaki sayı küçüktür
Kağıtta daha fazla yer kaplar
Daha küçük alanları çizmek için uygundur
Hata oranı daha azdır

Ölçek Problemleri

Ölçek problemlerini çözerken yandaki formül üçgenini kullanabilirsiniz. Bulmak istediğiniz birimi parmağınızla kapatırsanız kalanlar yan yana ise çarparsınız, kalanlar üst üste ise bölersiniz. Bu işlemleri yaparken birimlerinin aynı olmasına dikkat ediniz.
Not :Aklınızda durması için ''Güzel Haritayı Öp'' cümlesini kullanabilirsiniz. G.U gerçek uznluk, H.U. haritadaki uzunluk ve Ö.P. ölçek paydasıdır.

B) Koordinatlar Dünyası

Dünyamız, kutuplardan basık, ekvatordan şişkindir. Dünya'nın kendine özgü bu şekline ''GEOİD'' denir. Dünya üzerinde herhangi bir yeri kolayca bulabilmek için bazı çizgilerin var olduğunu düşünürüz. Bu çizgiler aslında yoktur ama dünya üzerindeki yerimizi kolayca bildirmek için hayali bir şekilde var kabul edilir. Bu çizgilere paraleller (enlemler) ve meridyenler (boylamlar) denir.

Paraleller (Enlemler)

Ekvatora paralel olarak çizildiği var sayılan hayali çizgilere paralel denir. Başlangıç paraleli Ekvator'dur. Ekvatorun 90 kuzeyinde 90 güneyinde toplam 180 paralel vardır. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Ardışık iki paralelin arası uzaklık yaklaşık olarak 111km'dir. Paralellerin etkileri şunlardır :

Güneş ışınlarının düşme açısını
Sıcaklık dağılışını
İklimi
Denizlerdeki tuzluluk oranını
Gece ile gündüz arasındaki zaman farkını
Kalıcı kar sınırı yükseltisini
Yerleşme ve tarım faaliyetlerinin sınırlarını
Bitki örtüsü çeşitliliğini
Toprak çeşidini
Akarsu rejimlerini
Tarım ürünleri çeşitliliğini
Yerleşme biçimini
Hayvanların dağılışını vb. etiler.

Not :Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür, sıcaklık azalır ve gece-gündüz arasındaki fark artar.

Özel Paraleller (Enlemler)

0 paraleli Ekvator
23 Kuzey Paraleli Yengeç Dönencesi 23 Güney Paraleli Oğlak Dönencesi >Bu paralele kadar güneş ışınları dik gelir, bu paralelden sorna gelmez
66 Kuzey Paraleli Kuzey Kutup Dairesi 66 Güney Paraleli Güney Kutup Dairesi> 21 Haziran'da Kuzey Kutup Dairesi'nde 21 Aralık'ta Güney Kutup Dariesi'nde 24 saat gündüz yaşanır.
90 Kuzey Paraleli Kuzey Kutup Noktası 90 Güney Paraleli Güney Kutup Noktası >Bu paralele güneş ışınları sıyırarak geçer. Nokta şeklindedir.

Meridyenler (Boylamlar)

Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralelleri dik açıyla kesen hayali yarım çemberlerdir. Başlangıç meridyeni İngiltere'nin başkenti Londra'daki Greenwich istasyonundan geçer. Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda, 180 batısında olmak üzere toplam 360 meridyen vardır. Meridyenlerin boyları birbirine eşittir. İki meridyen arası uzaklık, ekvatordan kutuplara doğru azalır. Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların yerel saatleri aynıdır yani güneş karşısından aynı anda geçerler. Meridyenler yerel saatler üzerinde etkilidir.

C) Coğrafi Konum

Dünya üzerindeki bir yerin konumunun tarif edilmesidir.İki şekilde yapılır :

1- Matematiksel Konum :Dünya üzerindeki bir yerin koordinatları (paralel ve meridyenleri) verilerek tarif edilmesidir.

Türkiye'nin Matematiksel Konumu ve Sonuçları

Türkiye, 26-45 Doğu Meridyenleri ; 36-42 Kuzey Paralelleri arasında bulunur. Bunun sonuçları :

Güneş ışınlarını hiç bir zaman dik açıyla almaz, çok eğikte almaz bu yüzden ılıman iklim kuşağındadır.
4 mevsim belirgin olarak yaşanır
Güneyden kuzeye gittikçe sıcaklık düşer
Güneyden kuzeye gittikçe gece-gündüz arasındaki fark artar
Cisimlerin gölge boyu güneyden kuzeye gidildikçe artar
Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür, güneyden esenler sıcaklığı arttırır
Doğu-batı istikametinde 76 dakikalık yerel saat farkı vardır

2- Özel Konum :Dünya üzerindeki bir yerin kıtalara, denizlere, önemli ticaret yollarına, komşularına bakılarak yerinin tarif edilmesidir.

Türkiye'nin Özel Konumunun Sonuçları

Hem Asya(Anadolu) hem de Avrupa(Rumeli) kıtlarında toprağı vardır.
Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine çok yaklaştığı yerdir, kilit ülkedir.
İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir.
Üç tarafı denizlerle çevrilidir (Ak Deniz, Ege Denizi, Kara Deniz)- Yarım adadır
Doğunun petrol ülkeleriyle, batının sanayileşmiş ülkeleri arasında köprüdür. Ticaret amaçlı geçişlerde gümrük ücreti alır.
Batıdan doğuya gidildikçe yükselti artar, sıcaklık düşer.
Yeraltı kaynakları zengindir.
Yunanistan, Bulgaristan, Suriye, İran, Irak, Ermenistan, Nahçivan Özerk Cumhuriyeti (Azerbeycan) ve Gürcistan ile sınır komşusudur.

Kıtalar

Dünya üzerindeki büyük kara parçalarına ''kıta'' denir. Kıtalar yüz ölçümüne göre büyükten küçüğe doğru şöyle sıralanır :

1-Asya

2-Afrika

3-Kuzey Amerika

4-Güney Amerika

5-Antartika

6-Avrupa

7-Okyanusya(Avusturalya)

Kuzey Yarım Kürede Yer Alan Kıtalar :Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın tamamı ;Güney Amerika ve Afrika'nın bir kısmı Kuzey Yarım Küre'de yer alır.

Güney Yarım Kürede Yer Alan Kıtalar :Antartika ve Okyanusya'nın tamamı ;Afrika ve Güney Ameraika'nın bir kısmı Güney Yarım Küre'de yer alır.

Dünya'nın 3/4'ü denizlerle kaplıdır. Kuzey yarım kürede karalar, güney yarım kürede ise denizler fazla yer kaplar.

Not :Varlığını çok eskiden beri bildiğimiz Asya, Avrupa, Afrika kıtalarına eski dünya kıtaları denir. Varlığını 15. yy'dan sonra öğrendiğimiz Kuzey Amerika, Güney Amerika,Antartika ve Okyanusya kıtaları, yeni dünya kıtalarıdır.

Afrika ile Avrupa ve Asya kıtalarını ''Süveyş Kanalı'' ayırır. Afrika ile Asya kıtalarını Ural Sıra Dağları ayırır. Avrupa ile Asya kıtalarını Çanakkale ve İstanbul boğazları ayırır. Güney ve Kuzey Amerika kıtalarını Panama Kanalı ayırır.

Okyanuslar

Kıtalar arasında kalan büyük ve derin su kütleleridir. Okyanusları yüz ölçümüne göre büyük küçüğe doğru sıralarsak şöyle olur :

1-Büyük Okyanus (Pasifik Okyanusu)

2-Atlas Okyanusu (Atlantik Okyanusu)

3-Hint Okyanusu

E-Dershane

6. Sınıf Sosyal Bilgiler